قانون طلایی تاب‌آوری مذهبی از فضای حقیقی تا فضای مجازی

ندای اصفهان- مترجم مریم غازی اصفهانی

ارتباطات میان فرهنگی ارتباط میان مردمانی است که در ادراکات فرهنگی و نظام‌های نمادینشان به‌اندازه‌ی کافی متمایز هستند تا رویداد ارتباطی را تغییر دهند و این زمانی رخ می‌دهد که منبع و دریافت‌کننده پیام از نژاد یا قومیت متفاوتی باشند.

یکی از مهم‌ترین آثار موجود در زمینه ارتباطات میان فرهنگی کتاب Communication between Cultures نوشته لاری سامور و همکاران است که ویراست نهم آن در سال ۲۰۱۵ توسط انتشارات Cengage Learning منتشر شده است. این کتاب از یازده فصل تشکیل‌شده است. فصل چهارم کتاب به بررسی ارتباطات میان فرهنگی و دین می‌پردازد. در انتهای این بخش از صفحه ۱۵۷ تا ۱۵۹ بحث رواداری دینی را مطرح نموده و آن را یکی از راهکارهای مؤثر در ارتباطات میان فرهنگی و میان دینی می‌داند.

این نوشتار ترجمه بخش نهایی این فصل و در مورد تاب‌آوری با عنوان «قانون طلایی» است. امروزه این «قانون طلایی» به دلیل گسترش ارتباطات میان فرهنگی در فضای حقیقی و مجازی، کاربرد فراوانی دارد.

متن کامل این کتاب را از اینجا دانلود کنید. (۴۸۱ صفحه)

***

به نظر می‌رسد که سخن هومر که می‌گوید: «همه انسان‌ها به خدایان نیاز دارند» درست است. مشکل این است که امروزه بسیاری از مردم معتقدند خدای آن‌ها فقط مال خودشان است. تغییرات فناوری و جهانی‌شدن در قرن بیست و یکم میلیاردها نفر را با انواع خدایان چند فرهنگی آشنا نموده. برخی را درک کرده‌اند و برخی دیگر به نظر تهدیدکننده و گیج‌کننده هستند. اختلاف بر سر اینکه کدام خدا «خدای برحق» است مشکلات متعددی را ایجاد کرده است. ما در حال حاضر تصادم بسیاری از باورهای مذهبی و معنوی را تجربه می‌کنیم. ما شاهد اختلاف و تضاد بین بنیادگرایی و مدرنیسم، امر مقدس و سکولار و پلورالیسم مذهبی و انحصارگرایی و وحدت‌گرایی دینی هستیم.

کسانی که تحت تأثیر این دوگانه‌ها قرار می‌گیرند به دلایل زیادی این کار را انجام می‌دهند. برخی از مردم به‌شدت به دنبال پیشبرد یک نکته الهیاتی هستند، درحالی‌که «برخی دیگر بر تفاوت‌های مذهبی تأکید می‌کنند تا به این نکته برسند که تمدن‌های مذهبی در تقابل با یکدیگر هستند.»

مواضع دوگانه به نام یک ایدئولوژی واحد، این جهان را به جهان بسیار خطرناکی تبدیل کرده است. شاید در هیچ دوره تاریخی دیگری درک ادیان مختلف بیشتر از این ضروری نبوده است. بسیار مهم است که هنگام مقایسه آنچه یک دین به پیروان در مورد نحوه رفتار آن‌ها گفته است با آنچه ما درواقع مشاهده می‌کنیم، بین سنت‌های الهیاتی و نحوه عمل مردم به آن الهیات، تمایز قائل شویم. بوکر خاطرنشان می‌کند: «ادیان راه‌هایی برای مقاومت در برابر اشتباهات و از بین بردن جهل ارائه می‌دهند، اما نمی‌توانند مردم را مجبور به زندگی در این راه‌ها کنند.»

ما با بوکر موافقیم؛ «زندگی با این شیوه‌ها» یک انتخاب شخصی است. این به معنای استفاده از بهترین چیزهایی است که جهان‌بینی فرد ارائه می‌دهد و کسانی را که پیام‌های آن ادیان را اشتباه می‌خوانند طرد می‌کند. همچنین از ما می‌خواهد که تاب‌آوری مذهبی را توسعه دهیم. تاب‌آوری مذهبی اشکال مختلفی دارد، اما در درجه اول این امر مستلزم این است که به دیگران اجازه دهیم اعتقادات دینی که ممکن است با باورهای ما متفاوت باشد، بپذیرند. قوانین نمی‌توانند تعصب و نفرت عمیق را تغییر دهند. همان‌طور که آلبرت اینشتین که از عدم تاب‌آوری میراث یهودی خود رنج می‌برد، اظهار داشت: «قوانین به‌تنهایی نمی‌توانند آزادی بیان را تأمین کنند. به‌منظور این‌که هر فردی نظرات خود را بدون مجازات ارائه دهد، باید در همه مردم روحیه مدارا وجود داشته باشد.»

ما معتقدیم مدارا دو صورت متفاوت دارد: یکی عام و دیگری خاص. صورت عام، آن چیزی است که دالایی لاما آن را «مسئولیت جهانی» می‌نامد. این درخواستی گسترده و جهانی است که از هر فردی می‌خواهد در بین ادیان جهان به دنبال هماهنگی باشد. این امر نوعی تعهد اخلاقی برای تحمل باورهای دینی یکدیگر است. علاوه بر این درخواست‌های عام، ما برخی رفتارهای خاص پیشنهاد می‌دهیم که می‌تواند برای تاب‌آوری بیشتر به آن‌ها کمک کند. تعدادی از این موارد را بررسی می‌کنیم:

اول اینکه هرچه می‌توانید درباره گروه‌های مذهبی متفاوت از گروه خود بیاموزید. اشمیت و همکارانش می‌نویسند: «هنگامی‌که وارد مطالعه جوامع مشخص ایمانی می‌شوید، سعی کنید الگوهای زندگی آن‌ها، شخصیت جوامع آن‌ها و پیچیدگی جهان‌بینی آن‌ها را درک کنید. به دنبال درک آنچه آن سنت، مقدس می‌شمرد باشید و با داستان‌ها و آیین‌های آن‌ها آشنا شوید.» یادگیری آن داستان‌ها به معنای آگاهی از فجایع تاریخی است که به شکل‌گیری نحوه درک اعضای آن گروه از «افراد خارجی» کمک نموده است. به‌عنوان‌مثال تفتیش عقاید اسپانیایی و هولوکاست هنوز بر نحوه درک یهودیان از غیر یهودیان تأثیر می‌گذارد و البته جنگ‌های صلیبی قرن سیزدهم علیه مسلمانان هنوز هم یکی از موضوعات اصلی مورد بحث بسیاری از اعراب است.

ثانیاً، بخشی از فرآیند یادگیری که شامل سنت‌های دینی متنوع است، باید شما را از تفاوت‌های بسیاری که بین همه این سنت‌ها وجود دارد آگاه کند. همه سنت‌ها از بدو پیدایش خود پیشینه‌های متفاوتی داشته‌اند. پذیرش این تفاوت‌ها، هرچند هم عجیب به نظر برسند، کلید اصلی ایجاد تاب‌آوری مذهبی است. ازاین‌رو، «ما به‌جای شروع با نوعی تفکر خدا گونه که همه ادیان را در یک سطل زباله یا در گنجینه‌ای را جمع می‌کند، باید با درک روشنی از تفاوت‌های اساسی اعتقادی و عملی بین اسلام و مسیحیت، کنفوسیوس و هندوئیسم شروع کنیم.»

سوم، با اجتناب از کلیشه‌های مذهبی می‌توان تاب‌آوری مذهبی را بهبود بخشید. هنگام شنیدن یا صحبت درباره یک دین دیگر، از کلمه «همه» آگاه باشید. کلیشه‌ها برای دسته‌بندی کل مجموعه افراد استفاده می‌شود. نکته مهم این است که همه افراد گروه کاملاً شبیه هم هستند. این ویژگی‌ها معمولاً بیش‌ازحد ساده و گمراه‌کننده هستند و تنوع درون‌گروهی را در نظر نمی‌گیرند. شما با مسیحی ملاقات می‌کنید که می‌گوید همه باید کریسمس را جشن بگیرند و تصور می‌کنید که همه مسیحیان قضاوت کننده و متعصب هستند. مرکز تجارت جهانی توسط مسلمانان افراطی منفجر می‌شود و شما نتیجه می‌گیرید که همه مسلمانان تروریست هستند. می‌بینید که یهودیان در وال‌استریت فعال هستند و فرض می‌کنید که همه یهودیان ثروتمند هستند. شما با یک ملحد روبرو می‌شوید که به شما می‌گوید نمی‌داند مردم چگونه می‌توانند به خدا ایمان داشته باشند و فرض می‌کنید که همه ملحدان تاب آور نیستند. مجسمه‌ها و آثار هنری زیادی را در خانه یک هندو می‌بینید و نتیجه می‌گیرید که همه هندوها بت‌پرست هستند. می‌توانیم صدها مثال دیگر را ارائه دهیم، اما مطمئن هستیم که شما نکته‌ای را که می‌گوییم درک کرده‌اید. کلیشه سازی خطرناک است زیرا اگر اقدامات شما، بر اساس این تصورات غلط باشد، می‌تواند مانع از تاب‌آوری مذهبی شود.

چهارم، فناوری می‌تواند به عدم تاب‌آوری مذهبی کمک کند. قدرت فناوری هم برای خیر و هم برای شر به‌خوبی اثبات‌شده است. همه می‌دانند که تعداد بسیار کمی از دروازه‌بانان وجود دارند که حقیقت را از فریب تشخیص می‌دهند. همچنین سنجش اعتبار کسانی که از طریق اینترنت پیام تولید می‌کنند، دشوار است. بلر می‌گوید: با اینکه فناوری منادی فرصت‌ها است، اما می‌تواند توسط کسانی که می‌خواهند نفرت و تفرقه را منتشر کنند مورداستفاده قرار گیرد. دنیای امروز آن‌چنان به‌هم‌پیوسته است که تاکنون این‌گونه نبوده. این امر موجب پیشرفت‌های عظیمی شده است. این بدان معناست که نوعی گفتگوی جهانی در حال وقوع است. این امر، هیجان‌انگیز و اغلب رهایی‌بخش است؛ اما برای کسانی که می‌خواهند پیامی دریافت کنند که به آن‌ها بگوید انجام این کار فوق‌العاده است، توانایی اجتناب‌ناپذیری دارد. ما پیشنهاد می‌کنیم مراقب باشید از پیام‌های سوزاننده که از اطلاعات نادرستی در مورد ادیانی غیر از دین خودشان، حمایت می‌کنند، اجتناب کنید. به‌طور خلاصه، تمرین تاب‌آوری مذهبی به معنای تمایل به رد یا حتی تصحیح اطلاعات غلطی است که به دنبال ترویج عدم تاب‌آوری مذهبی است.

درنهایت، گرچه ممکن است ساده به نظر برسد، اما از این ایده دفاع می‌کنیم که اجرای «قانون طلایی» یکی از بهترین راه‌ها برای نشان دادن تاب‌آوری مذهبی است و در انواع فرهنگ‌ها متفاوت است. اگرچه عبارات متفاوت هستند، اما حکمت موجود در این الفاظ جهانی است:

بودیسم: «دیگران را به شیوه‌ای آسیب نزنید که خودتان آن را آسیب‌زننده تلقی می‌کنید.» اودانا-وارگا ۵:۸

مسیحیت: «هر کاری را که می‌خواهید مردم با شما انجام دهند، شما نیز با آن‌ها چنین کنید.» متی ۷:۱۲

آیین کنفوسیوس: «آنچه را که دوست ندارید با شما انجام دهند، با دیگران انجام ندهید». اشعار ۱۵.۲۳

هندوئیسم: «همه وظیفه شما این است: با دیگران کاری نکنید که اگر با شما انجام شود باعث درد و رنج نوبت.» مهابهاراتا ۵: ۱۵۱۷

اسلام: «هیچ‌یک از شما مؤمن نیست مگر آنکه برای برادرش آنچه را که برای خود می‌خواهد بخواهد.» سنت

جینیسم: «در شادی و اندوه، در خوشی و ناخوشی، باید همه موجودات را همان‌طور که به خودمان توجه می‌کنیم، در نظر بگیریم.» لرد ماها ویرا

یهودیت: «آنچه ازنظر شما نفرت‌انگیز است، با همنوعان خود انجام ندهید. این قانون است: بقیه موارد تفسیری است.» تلمود، شبات

بومی آمریکایی: «اصل بر احترام به تمام زندگی است.» قانون بزرگ صلح

ما می‌توانیم فهرستی طولانی‌تر از فرهنگ‌هایی را که اعضا را تشویق به تمرین «وحدت خانواده انسانی» می‌کنند گردآوری کنیم. از این نمونه مختصر می‌توانید آنچه ادوارد استایچن عکاس درباره تاب‌آوری نوشت را درک کنیم: «من معتقدم که در همه مواردی که مهم هستند، شبیه هم هستیم.»

آخرین نکته در مورد توسعه تاب‌آوری مذهبی اینکه: «خدا به چندین زبان صحبت می‌کند.» فریدمن این اصل را کمی متفاوت ارائه می‌دهد: «آیا اسلام، مسیحیت و یهودیت می‌توانند بدانند که خداوند در روزهای جمعه به زبان عربی، در روزهای شنبه به عبری و در روزهای یکشنبه به زبان لاتین صحبت می‌کند و به افراد مختلف که از طریق تاریخشان از او استقبال می‌کنند خوشامد می‌گوید، فراتر از تاریخ، زبان و میراث فرهنگی آن‌ها؟» این پاسخ هنوز مشخص نشده است.

این قانون پاسخی است که بر همه افراد جهان، اعم از مذهبی یا غیرمذهبی تأثیر می‌گذارد. به عبارت ساده‌تر، ما یا باید یاد بگیریم که در برابر تفاوت‌های مذهبی مدارا کنیم یا با عواقب آشکار آن مواجه شویم.

انتهای پیام/

برچسب‌ها: ادیان, ارتباطات میان فرهنگی, ایدئولوژی, فضای مجازی, مریم غازی اصفهانی

مطالب مرتبط

• پیشگیری از هک و نفوذ در فضای سایبر

• معلم عزیزم روزت مبارک

• ستاد مبارزه با چرندیات (تقوا در فضای مجازی)